4. Odredbe o ekonomskom uređenju (4. alineja)
„Sa željom da podstaknu opšte blagostanje i ekonomski razvoj kroz zaštitu privatnog vlasništva i unapređenje tržišne privrede“
| AP 164/04 D&M Hadžiabdić et al. | 20060331 |
| CH/02/12468 et al.-Š. Kadrić et al.“Ratna šteta“ | 20050907 |
| CH/98/375 et al.-Đ. Besarović et al. | 20050406 |
| U 1/98 H. Silajdžić | 19980605 |
| U 14/05 N. Špirić “Stara devizna štednja” | 20051202 |
| U 5/98-II „Izetbegović II “ | 20000701 „Sl. gl. BiH“ broj 17/2000 |
| U 5/98-III „Izetbegović III – Konstitutivni narodi“ | 20000914 „Sl. gl. BiH“ broj 23/2000 |
| U 83/03 N. Špirić “ Stanovi JNA ” | 20040922 |
Četvrtom alinejom Preambule ustavotvorac konstituiše ustavnopravni princip opšteg blagostanja, odnosno socijalne države (general welfare), privredni rast proglašava ustavnim ciljem, a zaštitu privatnog vlasništva i razvoj tržišne privrede okvirom za odgovarajuće privredno uređenje, praveći time jasnu razliku u odnosu na komunističke prethodnike. Iako se ustavni tekst konkretno bavi pojedinim elementima, recimo, pravom vlasništva sa subjektivnopravne tačke gledišta, ipak, ova alineja ima odlučujući značaj. Ona daje okvirne koordinate za privrednu i socijalnu politiku u novoj Bosni i Hercegovini. Ovaj okvir Ustavni sud i Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu i kao: KLJP pri USBiH, Komisija) u svojoj sudskoj praksi obrađivali su više puta. Tako, Komisija iz 4. alineje izvodi zaključak da u Bosni i Hercegovini vrijedi princip socijalne države.159 Ustavni sud konstatuje u više odluka da su ovi principi obavezujući za državu.160 Prema tome, država nije samo obavezna da od povreda štiti prava koja iz opisanog proizlaze već država ima i pozitivnu obavezu da, štiteći privatno vlasništvo i podstičući tržišnu privredu, djeluje u pravcu unapređenja i podupiranja opšteg blagostanja i privrednog rasta. Istovremeno, država ima prerogativ da procijeni na koji način opšte blagostanje i privredni rast najbolje mogu biti ostvareni, posebno ako silom prilika postoje neka ograničenja, recimo, finansijske prirode.161 Osim toga, nastojeći da ostvari ovdje opisane ciljeve, država nije ograničena samo na instrumente iz Preambule.162 Međutim, prerogativ procjene, takođe, nailazi na granice, i to tamo gdje su sredstva koja se koriste za ostvarenje ustavnih ciljeva očito kontraproduktivna.
Kada se u praksi Ustavnog suda i Komisije za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine pojavi potreba za rješavanjem teških pravnih pitanja koja mogu imati posljedice po imovinu velikih grupa stanovništva, oni se uvijek rado pozivaju na 4. alineju Preambule; takva pitanja su, recimo, stanarsko pravo bivših pripadnika Jugoslovenske narodne armije (u daljnjem tekstu i kao: JNA),163 stara devizna štednja koja je „nestala“ u stranim164 ili domaćim bankama165 ili ratna šteta.166 Ustavni princip opšteg blagostanja u ovim slučajevima se koristi kao dopunsko mjerilo uz postojeće alineje Preambule sa subjektivnopravnim karakterom.167 Opšte blagostanje time daje pečat tumačenjima pojedinih odredaba o osnovnim pravima koje imaju ekonomsku dimenziju.
Footnotes
CH/98/375 et al. Besarović et al., stav 1236.
Uporedi, AP 164/04, tač. 89. i 96; U 14/05, tačka 46.
Uporedi, U 14/05.
Uporedi, U 83/03, tačka 18: korištenje stambene politike u korist vojnika i veterana rata.
U 83/03, tačka 53. i dalje.
AP 164/04, tačka 84. i dalje.
U 14/05, tačka 48.
CH/02/12468 et al., stav 126. i dalje.
Uporedi, U 83/03, tačka 54.