c. Evropski standardi pluralizma

U vezi s tim najznačajnije mjesto zauzima praksa ESLJP, jer je EKLJP u bosanskohercegovačkom ustavnom sistemu direktno primjenjiva i ima prioritet nad svim drugim zakonima (član II/2. Ustava BiH). Doduše, iako je Ustavni sud BiH odbio da iz ove odredbe dodijeli EKLJP „suprakonstitutivni“ rang,¹⁴⁷ prava iz EKLJP imaju isti status kao i ustavna prava i slobode, a Ustavni sud BiH vodi računa o tome da država izbjegne donošenje presuda na svoju štetu u Strazburu.

U mjeri u kojoj je moguće da se evropska sudska praksa o pluralizmu sistematizuje, može se reći da postoje dva pravca: jedan je tradicionalni, koji se nalazi u većini nacionalnih ustavnih poredaka i koji, oslanjajući se na princip klasičnog razdvajanja države i društva, konstruiše društvo na osnovu nezavisne i slobodne konkurencije društvenih snaga; drugi je novi, koji zavisi od unutrašnjeg državnog kulturnog pluralizma i koji ima cilj da štiti kulturne, vjerske i socijalne manjine.