c. Konačna odluka (Final Award)

Arbitražni sud nije bio u stanju da donese odluku u predviđenom roku. Zbog kašnjenja, 14.2.1997. godine je donesena Arbitražna odluka za spor oko međuentitetske granice za područje Brčkog.³⁵⁸⁷ Ovom odlukom je, inter alia, naloženo Visokom predstavniku za Bosnu i Hercegovinu, uspostavljenim Aneksom 10. DMS, da imenuje svoga zamjenika (supervizora) za Brčko, koji bi imao ista široka ovlaštenja kao što ima i Visoki predstavnik. Ovlaštenja su nakon toga, 15.3.1998. godine, izričito navedena u Dopunskoj odluci Odluke Arbitražnog tribunala za spor oko međuentitetske granice za područje Brčkog.³⁵⁸⁸

Arbitražni tribunal je 5.3.1999. godine donio svoju Konačnu odluku³⁵⁸⁹ sa aneksom³⁵⁹⁰ koji je izmijenjen 18.8.1999. godine.³⁵⁹¹ Odluke iz 1997. i 1998. godine su inkorporisane u Konačnu odluku.

Konačna odluka (Final Award) sastoji se od 10 dijelova i 69 tačaka. Prvi i drugi dio sadrže činjenično stanje – položaj Brčkog i nužnost da se donese rješenje – i rezime zaključka Odluke. Dio III preuzima dio I i opisuje teškoće koje stoje na putu ka repatrijaciji različitih etničkih grupa i uspostavljanju jedne multietničke uprave. Tačka 9, kao i pojedini dijelovi tač. 34. i 36. (Dio IV), reguliše osnovnu strukturu Distrikta. Struktura treba da bude jedinstvena, unitarna, multietnička i demokratska, te da ima sve one nadležnosti koje su ranije imala oba entiteta i tri opštinske vlade. Jedinstvena Vlada Distrikta će se, u suštini, sastojati od: (a) Skupštine Distrikta (District Assembly), (b) Izvršnog odbora (Executive Bord) kojeg bira Skupština; (c) nezavisnog sudstva koje se sastoji od dva suda – prvostepenog i drugostepenog – i (d) ujedinjene policije pod jedinstvenom komandnom strukturom, potpuno nezavisne od policijskih struktura u entitetima. Distrikt potpada isključivo pod suverenitet države Bosne i Hercegovine. Sve nadležnosti i prava oba entiteta su suspendovani i (važe kao) preneseni na Distrikt (tač. 9, 10, 34, 36. i 61). Tačka 37. i dalje se bavi pravima i dužnostima supervizora, od kojih je pripremanje i usvajanje novog „Statuta vlade Distrikta“ jedno od najvažnijih (tačka 38). Ovaj statut stupio je na snagu 7.12.1999. godine.³⁵⁹²

U dijelu V Tribunal je dao sebi „slobodu“ da iznese određene „preporuke“ Visokom predstavniku i međunarodnoj zajednici za ponovnu izgradnju Distrikta, mada je bio svjestan da dalje od tih „preporuka“ ne može ići. Energično je naglašeno da opšta ekonomska kriza i visoka stopa nezaposlenosti predstavljaju jedan od glavnih uzroka napetosti u oblasti Brčkog (tačka 49). U dijelu VI se pojedinačno raspravlja o tome na koji način je Arbitražni sud uzeo u obzir različite interese oštećenih strana u postupku: Republike Srpske, Federacije Bosne i Hercegovine i međunarodne zajednice. U dijelu VII se pojedinačno opisuju pravna djelovanja Konačne odluke. Već u tački 34. se spominje da će vlada Distrikta postojati kao ustanova koja se nalazi pod suverenitetom BiH, a biće pod kontrolom BiH u onim oblastima koje se ubrajaju u nadležnosti zajedničkih institucija BiH. Ostala pitanja (tačka 58) koja obuhvata Konačna odluka su u skladu sa Ustavom BiH, kao dijelom DMS. Ovo važi posebno za član I/3. Ustava BiH, prema kojem se BiH sastoji od dva entiteta. Područje Distrikta pripada i jednom i drugom entitetu u cjelini, pa, prema tome, izričito ne predstavlja treći entitet (kondominijum rješenje). Prema članu V5. Aneksa 2. DMS, odluka je konačna i obavezujuća, i strane će je provesti „bez odgađanja“. Prema tački 61. Konačne odluke, smatraće se da su oba entiteta prenijela sve svoje ingerencije u oblasti Distrikta Brčko na vladu Distrikta, i to od momenta koji odredi supervizor. Prema članu III/3. Ustava BiH, nakon toga (prenosa), sva ovlaštenja Distrikta sa ustavne tačke gledišta i dalje će biti „državne funkcije i ovlaštenja entiteta”. Dijelovi VIII do X sadrže prelazne i zaključne odredbe.

Aneks Konačne odluke, koji čini njen sastavni dio, sadrži smjernice za strukturu Distrikta, koje će supervizor uzeti u obzir pri izradi Statuta Distrikta Brčko. Aneks se sastoji od 13 tačaka. Svi stanovnici Distrikta koji su građani BiH imaju pravo da odaberu državljanstvo jednog od entiteta (ali ne oba) bez obzira na to u kom dijelu Distrikta žive. Entiteti neće prisiljavati stanovnike Distrikta da plaćaju entitetski porez i da služe obavezni vojni rok u okviru entitetâ (tačka 1). Pri sastavljanju Skupštine (tačka 2) supervizor može da kreira i unese u Statut: (1) „etničku formulu” koja bi odvratila bilo koju etničku grupu od namjere da poveća broj svojih pripadnika u Distriktu kako bi postigla isključivu političku kontrolu i/ili (kumulativno ili alternativno) (2) klauzulu o zaštiti „vitalnih interesa” (vital interests) svakog naroda – kao što je to regulisano i u Ustavu BiH, u članu IV/3.e) – a koja sprečava preglasavanje u vezi sa „životnim pitanjima“ svakog naroda. Upravu Distrikta vodi kolegijalno tijelo – Izvršni odbor – i upravnik Distrikta (tač. 3. i 4). Takođe, i ovdje se može predvidjeti „etnička formula“. Tačka 5. bavi se sudskim i izvršnim sistemom Distrikta. U tački 6 je predviđena tročlana Komisija za reviziju zakona, koja ima zadatak da priprema zakone za Distrikt. Policijska i carinska uprava su predmet tač. 8. i 9. Izborno pravo i simboli Distrikta su regulisani u tač. 10. i 11. Obrazovni sistem je etnički regulisan na jedinstven način (tačka 12). Supervizor je ovlašten da javno vlasništvo i regulatorni sistem za javna komunalna preduzeća u javnom vlasništvu prenese na gradsku upravu.