3. Specifičan bh. slučaj: posebni paralelni odnosi entitetâ sa susjednim državama
Prema članu III/2.a) Ustava BiH, entiteti imaju pravo da uspostavljaju posebne paralelne odnose sa susjednim državama. Riječ je o rezidualnoj nadležnosti entitetâ pri čijem korištenju pravo na državnom nivou ne smije biti povrijeđeno [član III/3.b) Ustava BiH], a posebno ne smiju biti povrijeđeni principi suvereniteta i teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine [član III/2.a) Ustava BiH].
Imajući u vidu Ustav BiH, ne može se staviti prigovor ako entitetski ustav predvidi mogućnost uspostavljanja posebnih paralelnih odnosa sa susjednim državama, pri čemu uopšteno uputi na postojanje takvog ovlaštenja u Ustavu BiH, a da istovremeno izričito ne ukaže na obavezu poštivanja suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH. Naime, uzimajući posebno u obzir odredbe člana III/2.a) i člana II/4. Ustava BiH (zabrana diskriminacije), u takvom slučaju moguće je naći ustavno konformno tumačenje te odredbe.2632 Takođe, ograničenje uspostavljanja posebnih paralelnih odnosa samo sa jednom državom nije neustavno ukoliko se iz teksta ne može prepoznati obaveza za sklapanje takvih sporazuma.2633 Prema tome, član 4. Ustava RS, u formi Amandmana LVI tačka 2, mogao je ostati na snazi sa potpunim tekstom koji glasi: „Republika može, shodno Ustavu Bosne i Hercegovine, uspostavljati specijalne paralelne odnose sa Saveznom Republikom Jugoslavijom i njenim republikama članicama.“
Suprotno tome, kada Republika Srpska u članu 68. tačka 16. Ustava RS propiše da „Republika [Srpska] uređuje i osigurava saradnju sa srpskim narodom izvan Republike“, to nije saglasno sa obavezama iz člana 2. stav 1. tačka (c) Međunarodne konvencije o uklanjanju svih oblika rasne diskriminacije,2634 članom I3.a) i članom II1. Aneksa VII, u vezi sa članom II/5. i članom III/2.c) Ustava BiH.2635 Obavezujući karakter norme djeluje tako da se srpski narod privileguje iako takvo privilegovanje, u smislu člana 1. st. 1. i 4. Međunarodne konvencije o uklanjanju svih oblika rasne diskriminacije,2636 nije nužno, jer faktički većinski srpski narod u Republici Srpskoj ne zahtijeva posebne mjere zaštite.2637
Footnotes
Uporedi, U 5/98-IV, tačka 15. i dalje. 2633 U 5/98-IV, ibid.
Član 2. stav 1. tačka (c) Međunarodne konvencije o uklanjanju svih oblika rasne diskriminacije: „Države članice osuđuju rasnu diskriminaciju i obavezuju se da svim odgovarajućim sredstvima i bez odgađanja prilagode politiku koja teži da ukine svaki oblik rasne diskriminacije i da potpomažu razumijevanju između svih rasa, i u tu svrhu: [...] c) svaka država članica treba da preduzme efikasne mjere radi ponovnog razmatranja nacionalne i lokalne vladine politike i izmjene, ukidanja ili poništenja svakog zakona i svakog propisa koji ima svrhu da uvede rasnu diskriminaciju ili da je ovjekovječi tamo gdje ona postoji“ (citat: UNHCR, 1998, str. 135).
U 5/98-IV, tačka 18.
Član 1. Međunarodne konvencije o uklanjanju svih oblika rasne diskriminacije: „(1) U ovoj konvenciji izraz ‘rasna diskriminacija’ odnosi se na svako razlikovanje, isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva koji se zasnivaju na rasi, boji, precima, nacionalnom ili etničkom porijeklu i koji imaju svrhu ili rezultat da naruše ili da kompromituju priznavanje, uživanje ili vršenje, pod jednakim uslovima, prava čovjeka i osnovnih sloboda na političkom, ekonomskom, socijalnom i kulturnom polju ili u svakoj drugoj oblasti javnog života. [...] (4) Specijalne mjere koje su donesene jedino u svrhu da se osigura odgovarajući napredak izvjesnih rasnih ili etničkih grupa ili osoba kojima je nužna zaštita koja može biti potrebna radi jamčenja, uživanja i ostvarenja prava čovjeka i osnovnih sloboda pod jednakim uslovima ne smatraju se kao mjere rasne diskriminacije pod uslovom da nemaju rezultat održavanje različitih prava za razne rasne grupe i da se ne održavaju na snazi kada se postignu ciljevi zbog kojih su ove mjere bile preduzete.“ (citat: UNHCR, 1998, str. 135).
Uporedi, takođe, izdvojeno mišljenje sudija Savići Popovićo većinskoj odluci u predmetu broj U 5/98-IV.