(d) “Deetniciziranje” imena gradova

Slična problematika pojavila se u predmetu o imenima „srpskih“ gradova.²³²³ U postupku apstraktne ocjene ustavnosti bila su ocjenjivana dva opšta pravna akta RS²³²⁴ koja su bila usvojena za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini. Tim aktima nazivi ili dijelovi naziva mnogih gradova i naselja²³²⁵ koji su bili pod srpskom kontrolom izmijenjeni su tako što im je dodat pridjev „srpski“ ili na drugi način, kako bi se manifestovao isključivi zahtjev srpskog naroda u vezi sa pripadnošću tih gradova i naselja.²³²⁶

U sličnoj prijavi podnesenoj DLJP, koja se ograničavala na preimenovanje grada Foča u Srbinje, Dom nije mogao naći razloge koji bi ukazivali na povredu EKLJP. Podnosioci prijave su posebno isticali pred Domom da su promjenom imena grada spriječeni da se vrate u svoje prijeratno mjesto. U toj prijavi Dom je vidio, prije svega, zahtjev podnosioca prijave da se ponovo uspostavi raniji naziv grada. S obzirom na to, Dom je utvrdio da takav zahtjev nije zaštićen EKLJP, tako da je prijavu proglasio inkompatibilnom ratione materiae sa Aneksom 6. DMS.²³²⁷

Donošenje odluke, kao i sam postupak pred Ustavnim sud BiH, je opstruisan u znatnoj mjeri.²³²⁸ To potvrđuje i činjenica da Ustavni sud BiH, skoro tri godine nakon podnošenja zahtjeva (27.2.2004. godine), nije bio u stanju da donese odluku. S druge strane, za donošenje odluke nije bilo prepreke s obzirom da su pobijani pravni akti bili na snazi i nakon stupanja na snagu Ustava BiH.²³²⁹ Na kraju, Ustavni sud BiH je, ipak, donio odluku, i to sa drugačijim rezultatom nego što je onaj do kojeg je došao DLJP. Sud je ustanovio da su pobijane odredbe o promjeni imena gradova diskriminišuće u odnosu na izbjeglice i raseljena lica druge etničke pripadnosti i njihovo pravo na povratak u prijeratno mjesto prebivališta (član II/4. u vezi sa članom II/5. Ustava BiH). Osim toga, smatrao je da su pobijane odredbe suprotne pozitivnoj ustavnopravnoj obavezi da se svi konstitutivni narodi jednako tretiraju.²³³⁰ Izmjena naziva dodavanjem riječi „srpski” ispred naziva određenih gradova ili opština, odnosno zamjena prijašnjeg naziva novim koji asocira na pripadnost Srbima kao grupi, ili ukidanjem u nekim slučajevima predznaka „bosanski”, implicira namjeru da gradove i opštine o kojima je riječ treba posmatrati kao isključivo srpske.²³³¹ Za neravnopravno tretiranje koje je posljedica ovih odredaba Ustavni sud BiH nije mogao naći ili prepoznati razumno opravdanje. Nije saglasno sa ustavnopravnim principom jednakosti triju konstitutivnih naroda BiH ako se izmijene nazivi gradova kako bi se jasno dalo do znanja da se određena mjesta nalaze u Republici Srpskoj i da su sada nastanjena većinskim srpskim stanovništvom.²³³² Stavljanjem naglaska na „srpsko” uz nazive određenih gradova i opština zanemaruje se činjenica da je u mnogim slučajevima sadašnja struktura stanovništva posljedica rata i migracija uzrokovanih ratom i da ne odgovara stanju zatečenom na početku ratnih djelovanja. To nije saglasno sa jednim od osnovnih ciljeva mirovnog sporazuma, naime, sa povratkom izbjeglica i raseljenih osoba u njihove prijeratne domove. Čak ako bi se promjena naziva gradova i opština posmatrala kao želja da se nazivi ovih mjesta razlikuju od sličnih naziva gradova ili opština koji se nalaze na teritoriji FBiH, ovaj cilj mogao se lako postići odabiranjem predznaka ili naziva koji bi bio etnički neutralan. U svakom slučaju, ustavna argumentacija koja se koristila je bila izrazito protiv biranja naziva koji ukazuju na pripadnost bilo kojoj nacionalnoj grupi, u konkretnom slučaju srpskoj, pa u ovom predmetu ne postoji razuman odnos proporcionalnosti između upotrijebljenih sredstava i ciljeva čijem se ostvarenju teži.²³³³

Ustavni sud BiH je, prvo, naredio Narodnoj skupštini RS da u roku od tri mjeseca od dana objavljivanja odluke uskladi član 11. Zakona o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi, te naziv i čl. 1. i 2. Zakona o Gradu Srpsko Sarajevo sa Ustavom Bosne i Hercegovine. S obzirom na to da se to nije desilo, Ustavni sud BiH je svojom odlukom od 22.9.2004. godine sporne odredbe stavio van snage, čime su ponovo, kao privremeno rješenje, na snagu stupile odredbe koje su prethodno važile. Činjenica da neustavne odredbe nisu promijenjene zbog toga što se u Vijeću naroda Republike Srpske koristio institut zaštite „vitalnog nacionalnog interesa“, nije imala nikakvu ulogu.²³³⁴ Kasnije je zakonodavac Republike Srpske usvojio Zakon o izmjenama Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske,²³³⁵ kojim je prilagodio osnovni zakon odluci Ustavnog suda BiH, tako da je, naprimjer, gradu Foča, koji je za vrijeme rata preimenovan u Srbinje, ponovo vraćen prijašnji naziv.