iii. “Sudska presuda”

Lišavanje života je dozvoljeno samo ukoliko se ono vrši radi izvršenja sudske presude, kojom je pravosnažno izrečena smrtna kazna. U skladu sa jurisprudencijom Strazbura, za pojam „suda“ Dom za ljudska prava je vezao materijalne i proceduralne uslove za dopustivost donošenja odluke o lišavanju života. Prema toj jurisprudenciji, „sudom“, kao organom vlasti, u smislu EKLJP, može se smatrati samo ono tijelo koje posjeduje niz temeljnih karakteristika, prije svega, koje ne zavisi od egzekutive i stranaka u sporu, ali koje nudi i određene proceduralne garancije prilagođene okolnostima pojedinog slučaja.⁶³⁵ U slučaju da se donese smrtna presuda, postupak mora da ispuni najviše proceduralne zahtjeve; u skladu sa članom 15. EKLJP, ovdje nisu dopustivi izuzeci ni u ratu, tako da – u slučaju da se ne mogu obezbijediti odgovarajuće proceduralne garancije – izricanje i izvršenje smrtne kazne nisu dopustivi.⁶³⁶

Nezavisnost nekog organa se ocjenjuje na osnovu načina imenovanja njegovih članova, trajanja njihovog mandata, mehanizama za zaštitu od eksternih uticaja, te na osnovu utiska nezavisnosti koji taj organ ostavlja. Nemogućnost da egzekutiva smijeni sudije tokom njihovog mandata, uopšteno, prirodna je posljedica njihove nezavisnost. To što nedostaje formalna zakonska regulativa o tom pitanju, ne znači per se da je to manjak nezavisnosti sve dok je nezavisnost sudija faktički priznata i dok ostale neophodne garancije postoje.⁶³⁷ Kod porote i sudija porotnika primjenjuju se isti zahtjevi i standardi za nezavisnost i nepristrasnost kao i kod profesionalnih sudija.⁶³⁸

Uzimajući ovo mjerilo kao osnovu, Dom za ljudska prava je smatrao da vojni sud, čije je članove, na prijedlog ministra odbrane, obično imenovao i smjenjivao predsjednik RBiH, nije dovoljno nezavisan da bi se mogao smatrati sudom u smislu člana 2. EKLJP; Dom je to smatrao naročito zato što u praksi zakonom nije bilo predviđeno minimalno trajanje mandata, ili materijalni i proceduralni zahtjevi na osnovu kojih je bio predviđen postupak smjenjivanja sudija, niti se tako nešto moglo uskoro očekivati. U datoj konfliktnoj situaciji mogao se očekivati nedopustiv uticaj izvana. Sve u svemu, vojni sud se nije činio dovoljno nezavisan.⁶³⁹

Presuda koju je donio neki organ koji ne ispunjava zahtjeve postavljene pred sud u smislu člana 2. EKLJP ne može se popraviti tako da se na žalbenoj instanci provjeri i ispita da li je presuda u skladu sa EKLJP; jednom počinjena greška se može ispraviti samo ukidanjem prvostepene presude.⁶⁴⁰