Član XII – Stupanje na snagu

1. Ustav će stupiti na snagu po potpisivanju Opšteg okvirnog sporazuma kao ustavni akt, kojim se amandmanski zamjenjuje i stavlja van snage Ustav Republike Bosne i Hercegovine.

2. U roku od tri mjeseca od stupanja na snagu ovog ustava, entiteti će amandmanskim postupkom izmijeniti svoje ustave da bi se osigurala saglasnost sa ovim ustavom u skladu sa članom III stav 3. tačka b).

Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini su potpisali 14.12.1995. godine u Parizu tadašnji predsjednici Socijalističke Republike Jugoslavije Slobodan Milošević, Republike Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović i Republike Hrvatske Franjo Tuđman, kao i pet država-svjedoka: Republika Francuska, Savezna Republika Njemačka, Ruska Federacija, Ujedinjeno Kraljevstvo Britanije i Sjeverne Irske i Sjedinjene Američke Države, kao i Evropska unija, takođe, u svojstvu svjedoka.³⁹³² Na osnovu člana XII, Ustav BiH je stupio na snagu u momentu njegovog potpisivanja. Ustav BiH je, štaviše, stupio na snagu samim potpisivanjem verzije ovog dokumenta na engleskom jeziku. Prije svega, treba naglasiti da važenje Ustava BiH nije pretjerano dovođeno u pitanje.³⁹³³

Ustav BiH je stupio na snagu nezavisno od (eventualne) ratifikacije nadležnih domaćih organa, te nezavisno od (eventualne) objave verzije na engleskom jeziku i verzija ovog dokumenta na službenim jezicima u službenim glasnicima države i entitetâ. Nedostatak današnjih verzija Ustava BiH na službenim jezicima posljedica je, prije svega, činjenice da se u Dejtonu raspravljalo o Ustavu BiH na engleskom jeziku. Naravno, u članu XI Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini navodi se da je Sporazum sačinjen na „bosanskom, hrvatskom […] i srpskom jeziku“. Međutim, ne postoji nikakav trag o postojanju te tri ravnopravne i autentične verzije. Iako nepostojanje ovih jezičkih verzija nije stvaralo velike probleme u samom procesu implementacije Ustava BiH, bosanskohercegovačke političke elite ne mogu se baš pohvaliti činjenicom da ne postoje službene verzije najvažnijeg pravnog dokumenta na službenim jezicima.

„Izmjene“ i „dopune“ su pravni izrazi pod kojima se uobičajeno podrazumijevaju određene promjene jednog pravnog akta s tim da taj pravni akt u novoj formi ostaje na snazi. Međutim, „izmjene“ i „dopune“ Ustava RBiH³⁹³⁴ Dejtonskim ustavom ne uključuju daljnje važenje bilo koje odredbe Ustava RBiH, mada upotreba pojma „izmjene“ logički vodi ka takvom načinu posmatranja ovog problema (Ustav RBiH versus Dejtonski ustav).³⁹³⁵ Razlog za ovakav zaključak, prije svega, nalazi se u upotrebi pojma „zamjenjuje“ (supersede), koji pojašnjava da novi ustav zauzima mjesto starog ustava. Istovremeno korištenje pojma „mijenja“ (amending) treba posmatrati u kontekstu principa kontinuiteta države (član I/1. Ustava BiH). Da je ustavotvorac namjeravao da ostavi na snazi određene odredbe Republičkog ustava, zasigurno bi postupao na drugačiji način u zakonodavno-tehničkom smislu. O potpunoj zamjeni ustavnog akta govori i član 2. Aneksa II uz Ustav BiH, prema kojem „svi zakoni, propisi i sudski poslovnici“ ostaju na snazi, ali ne i ustavnopravne odredbe.³⁹³⁶ Štaviše, i sâm Ustavni sud BiH je usvojio stav da je Republički ustav stavljen van snage.³⁹³⁷

Potpisivanjem Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (član 5. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini u vezi sa Aneksom 4) Republika Bosna i Hercegovina je priznala samu sebe, kao i Federaciju Bosne i Hercegovine i Republiku Srpsku. Obrnuto, potpisivanjem Ustava BiH, tj. na osnovu člana I/1. Ustava BiH, i Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska su priznale neprekinuti, tj. kontinuirani međunarodnopravni subjektivitet Bosne i Hercegovine.³⁹³⁸ Na osnovu člana I/3. Ustava BiH, Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska su priznate kao tzv. entiteti,³⁹³⁹ uključujući i njihove ustave (član XII/2. Ustava BiH). Ovo je faktički vodilo njihovom degradiranju u državnoorganizacionom smislu s obzirom na to da su dobile neki oblik federalnih jedinica.³⁹⁴⁰ Konzekventno, član XII/2. Ustava BiH obavezuje entitete da u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu Ustava BiH amandmanskim postupkom izmijene svoje ustave kako bi se osigurala njihova saglasnost sa Ustavom BiH, u skladu sa članom III/3.b) Ustava BiH.

Na vlastitu inicijativu entiteti nisu postupili prema obavezi da izmijene svoje ustave. Tek donošenjem pojedinih djelimičnih odluka Ustavnog suda BiH u predmetu broj U 5/98, a zbog činjenice da su entiteti u dugotrajnom i neuspješnom procesu pregovaranja³⁹⁴¹ u potpunosti odbijali da usklade svoje ustave, Visoki predstavnik je oktrojisao izmjene i dopune entitetskih ustava, te ih prilagodio Ustavu BiH.³⁹⁴² Štaviše, ni nakon nametanja ovih „međunarodnih” mjera za prilagođavanje entitetskih ustava, entiteti nisu samostalno preduzeli bilo kakve mjere kojim bi svoje ustave dalje prilagođavali Ustavu BiH. S vremenom se etablirala praksa da se prilagođavanje entitetskih ustava Ustavu BiH ograničava na postupke apstraktne ocjene ustavnosti pred Ustavnim sudom BiH prema članu VI/3.a) Ustava BiH.³⁹⁴³