(b) Srpski, odnosno bosanski i hrvatski kao službeni jezici

Uzimajući u obzir pravo na slobodu kretanja i prebivališta [član II/3.m) Ustava BiH] i pravo na povratak [član II/5. Ustava BiH] u vezi sa principom zabrane diskriminacije [član II/4. Ustava BiH], odredbe u entitetskim ustavima koje regulišu pitanje službenih jezika nisu mogle dobiti pozitivnu ocjenu. U vezi sa članom I/6. (1) Ustava FBiH, Ustavni sud BiH se dodatno oslonio na Evropsku konvenciju za regionalne jezike i jezike manjina iz 1992. godine.²³¹⁰

Član 7. Ustava RS²³¹¹ je glasio:

„U Republici je u službenoj upotrebi srpski jezik ijekavskog i ekavskog izgovora i ćirilično pismo, a latinično pismo na način određen zakonom.

Na područjima gdje žive druge jezičke grupe u službenoj upotrebi su i njihovi jezici i pisma, na način određen zakonom.“

Član I/6. Ustava FBiH²³¹² glasi (u kojem je pobijan samo stav 1):

„(1) Službeni jezici Federacije su bosanski jezik i hrvatski jezik. Službeno pismo je latinica.

(2) Ostali jezici se mogu koristiti kao sredstva komunikacije i nastave.

(3) Dodatni jezici mogu se odrediti kao službeni većinom glasova svakog doma Parlamenta Federacije, uključujući većinu glasova bošnjačkih delegata i većinu glasova hrvatskih delegata u Domu naroda.“

Polazeći od analize navedenih odredaba entitetskih ustava, kao i sudske prakse, Ustavni sud BiH je došao do zaključka da je područje primjene pojma „službeni jezik“ u Republici Srpskoj veoma široko postavljeno. Naime, značenje se proširuje izvan javnopravnog područja, tj. uključuje i područja koja uobičajeno ne pripadaju javnoj vlasti, kao što su mediji i privreda.²³¹³ Za tumačenje ove odredbe manje su bitne same pravne odredbe o postojanju drugih jezika a više teritorijalna ograničenja na područja koja su nastanjena grupama koje govore druge (nesrpske) jezike. Imajući u vidu, s jedne strane, etničku raspoređenost stanovništva prije rata i, s druge strane, obavezu jamčenja prava na povratak u smislu člana II/5. Ustava BiH, ne može se govoriti o regijama koje su nastanjene grupama koje govore drugim (nesrpskim) jezicima osim ukoliko ne uzmemo u obzir one koje su tek nastale teritorijalnom segregacijom u toku procesa povratka. Član 7. stav 2. Ustava RS je, prema tome, inherentno diskriminišući i protivan pozitivnim obavezama Republike Srpske da zaštiti pravo na povratak u vezi sa pravom na slobodu kretanja i prebivališta. Osim toga, ova odredba je protivna članu I/4. Ustava BiH, jer sprečava garantovanje tzv. četiri ekonomske slobode kretanja robe, usluga, ljudi i kapitala.²³¹⁴ Ustavni sud BiH je principijelno priznao entitetima da uređenje pitanja službenih jezika može biti njihov legitiman cilj. Ipak, s obzirom na implikacije tih rješenja na navedena subjektivna prava pojedinaca i uvođenje slobodnog privrednog tržišta (Preambula Ustava BiH), postoji implicitna, ali nužna odgovornost Bosne i Hercegovine. U skladu sa čl. 8-13. Evropske povelje za regionalne jezike i jezike manjina iz 1992. godine, ta odgovornost sastoji se u tome da, u vidu okvirnog zakona, etablira minimalne standarde za regulisanje pitanja jezikâ. Pri tome, zakonodavstvo BiH mora uzeti u obzir efikasnu mogućnost jednakog korištenja bosanskog, hrvatskog i srpskog jezika ne samo u institucijama BiH već i na nivou entitetâ i svih njihovih administrativnih jedinica pri zakonodavnim, izvršnim i sudskim vlastima, kao i u javnom životu. Najviši standardi čl. 8. do 13. Evropske povelje za regionalne jezike i jezike manjina iz 1992. godine bi trebali služiti kao smjernica za spomenuta tri jezika, tako da osnivanje privatnih škola ne bi bilo dovoljno da se zadovolje ovi standardi. Niži standardi spomenuti u Evropskoj povelji mogli bi – uzimajući u obzir odgovarajuće uslove – biti dovoljni samo za ostale jezike.²³¹⁵

Ove standarde, tj. obrazloženje, Ustavni sud BiH je koristio na odgovarajući način i na pobijane odredbe Ustava FBiH. Dodatno, odluka se oslanja na nedostatak participacije drugih nacionalnih grupa u legislativnim procesima, a taj aspekt je već spomenut u jednom drugom kontekstu. Član I/6. (3) Ustava FBiH daje Bošnjacima i Hrvatima pravo veta pri odlučivanju o uvođenju drugih jezika kao službenih, što predstavlja povredu prava ostalih grupa koja proizlaze iz člana 15. Okvirne konvencije za zaštitu nacionalnih manjina i člana 1. stav 4. Međunarodne konvencije o eliminaciji svih vrsta rasne diskriminacije. Štaviše, stav 3. člana I/6. Ustava FBiH ne daje zakonodavno ovlaštenje da se službeno koriste druga pisma, jer stav 1. određuje da je latinično pismo u službenoj upotrebi uz hrvatski i bosanski jezik, praveći time distinkciju između jezika i pisama.²³¹⁶