(f) Indirektna diskriminacija i obaveza pozitivne zaštite

Diskriminišuća namjera i djelovanje mogu se utvrditi ne samo onda kada određeni zakon ili drugi opšti ili individualni pravni akt direktno, bez razumnog opravdanja ili razloga, pravi razlike po osnovu određenih kriterija, kao što su religija ili jezik. Zakon ili drugi pravni akt može biti prima facie neutralan, međutim, njegovo djelovanje može biti diskriminišuće. Takođe, određeni per se neutralan pravni akt može biti primjenjivan na diskriminišući način. Slično tome, određeni zakon se može primjenjivati na neutralan način, međutim, takav zakon je možda usvojen sa diskriminišućim namjerama. Takođe, povreda zabrane diskriminacije postoji ukoliko dosadašnja de iure diskriminacija ostane na snazi zbog (samostalno posmatrajući nediskriminišućeg) činjenja ili nečinjenja državnih organa u narednom periodu.²²⁸⁹

Upravo posljednji navedeni oblik zabrane diskriminacije ukazuje na to da država ima ne samo (negativnu) obavezu da se svojim činjenjem ili nečinjenjem suzdržava od diskriminacije nego, takođe, i pozitivnu obavezu da štiti pojedinca od diskriminišućeg ponašanja trećih lica. Ova specifična obaveza države proizlazi iz člana III/2.c) Ustava BiH. Prema ovom članu, entiteti će jamčiti pravnu sigurnost i zaštitu lica koja se nalaze pod njihovom jurisdikcijom tako što će podržavati ustanove za provođenje građanskog prava u poštivanju priznatih međunarodnih standarda i ljudskih prava i osnovnih sloboda iz člana II Ustava BiH i preduzimati druge odgovarajuće mjere. U vezi sa povratkom izbjeglica i raseljenih lica, koji je ustavnopravni cilj, ove pozitivne obaveze dopunjene su članom II/1. Aneksa 7. DMS. Prema tom članu, u entitetima treba da se stvore politički, ekonomski i društveni uslovi koji će pridonijeti dobrovoljnom povratku i harmoničnoj reintegraciji izbjeglica i raseljenih osoba bez preferisanja bilo koje specifične grupe. Prema članu I3.a) Aneksa 7. DMS, sve etničke grupe i manjine treba da budu zaštićene od upravnih organa i njihove prakse, kao i privatnih lica.²²⁹⁰ Indicije da sudovi postupaju na diskriminišući način postoje ukoliko je oštećeno lice pripadnik „manjine“ u odnosu na kompletan sastav suda i tužilaštva, a sudovi čine teške procesne propuste u postupku i pri primjeni materijalnopravnih odredaba (koji se mogu okarakterisati kao arbitrarnost) za koje ne daju bilo kakvo razumno opravdanje.²²⁹¹

Utvrđivanje povrede zabrane diskriminacije u vezi sa pravom na jednako postupanje pred sudovima i drugim pravosudnim organima²²⁹² je, svakako, redundans, tj. pravna tautologija. Naime, to znači sljedeće: pojedinac kome je povrijeđeno pravo da bude jednako tretiran tretira se na nejednak način. Dovoljno je utvrditi da je pojedinac nejednako tretiran, jer je to samo po sebi zabranjeno. Iza dvostrukog nejednakog tretiranja, koje je Dom utvrdio, krije se sistemski propust vezan za nadležnosti Doma, koji ima pravo da primijeni instrumente iz Dodatka na Aneks 6. DMS samo u vezi sa zabranom diskriminacije. Tamo gdje ti instrumenti sami po sebi zabranjuju diskriminaciju ili nejednako tretiranje, ta uputa na ograničenje nadležnosti Doma trebalo bi, u najmanju ruku zbog teleoloških razloga, biti redukovana, tj. izostati.²²⁹³