b. Komentar prof. dr. Josepha Marka, sudije izvjestioca u predmetu broj U 5/98 (10. alineja)

„Bošnjaci, Hrvati i Srbi, kao konstitutivni narodi (zajedno sa ostalima), ²⁴¹ i građani Bosne i Hercegovine ovim utvrđuju Ustav Bosne i Hercegovine“

Značaj 10. alineje Ustava BiH je prvi put došao do izražaja u predmetu Ustavnog suda BiH broj U 5/98. Ona je predstavljala pravnu osnovu za jednu od najvažnijih odluka Ustavnog suda BiH o osnovnim institucionalnim strukturama državne organizacije, i to na osnovu tumačenja pojma „konstitutivnost naroda“. Odluka je formalno-tehnički podijeljena na 4 djelimične odluke, te objavljena u službenim glasnicima u Bosni i Hercegovini. Pri tome treba naglasiti da je posebno 3. djelimična odluka od 1.7.2000. godine, koja je u javnosti poznata i kao „Odluka o konstitutivnosti naroda“, postala veoma poznata u naučnoj literaturi.

Osnova ove odluke je bila odredba člana XII/2. Ustava BiH, koja je propisivala obavezu da se entitetski ustavi izmijene amandmanskim postupkom kako bi se osigurala saglasnost sa Dejtonskim ustavom, u roku od 3 mjeseca od njegovog stupanja na snagu. Podnosilac zahtjeva u predmetu broj U 5/98 smatrao je da niz odredaba entitetskih ustava nije usaglašen sa Ustavom BiH.

Primjedbe na odredbe Ustava Republike Srpske (u daljnjem tekstu i kao: Ustav RS). U postupku ocjene ustavnosti kao prvo su osporene odredbe Preambule Ustava RS u kojima je stajalo, između ostalog, da srpski narod ima pravo na samoodređenje, „poštujući vjekovnu borbu srpskog naroda za slobodu i državnu samostalnost”, te da srpski narod manifestuje „volju i odlučnost da svoju državu svestrano i tijesno povezuje sa drugim državama srpskog naroda”. Podnosilac zahtjeva je, takođe, smatrao da su formulacija prema kojoj je Republika Srpska „država srpskog naroda i svih njenih građana“ (član 1), kao i pojam „granica“ između Republike Srpske i Federacije (član 2. stav 2) suprotni odredbama Ustava BiH. Osim toga, podnosilac zahtjeva je doveo u pitanje i pravo Republike Srpske da uspostavlja „specijalne paralelne odnose sa Saveznom Republikom Jugoslavijom i njenim republikama članicama“, te nadležnost Republike Srpske da uređuje i obezbjeđuje „saradnju sa srpskim narodom izvan Republike“ (član 68. stav 1. tačka 16); dalje, osporena je formulacija zabrane „ekstradicije“ građana Republike Srpske (član 6. stav 2), proglašavanje srpskog jezika i ćiriličnog pisma službenim (član 7), kao i podrška države Pravoslavnoj crkvi i saradnja sa tom crkvom u svim oblastima, a posebno u svrhu čuvanja, njegovanja i razvijanja kulturnih, tradicionalnih i drugih duhovnih vrijednosti (član 28. stav 4). Zatraženo je da se ispita i mogućnost da Republika Srpska pruži „azil“ strancima i licima bez državljanstva (član 44. stav 2), te klauzula prema kojoj se, u slučaju da postoje razlike u odredbama o pravima i slobodama između Ustava BiH i Ustava RS, primjenjuje propis koji je povoljniji za pojedinca (izmjena i dopuna Ustava Amandmanom broj LVII tačka 1. koji dopunjuje poglavlje Ustava o ljudskim pravima i osnovnim slobodama). Osporeni su i različiti oblici vlasništva, nosioci vlasničkih prava i pravni sistem koji uređuje korištenje vlasništva (član 58. stav 2, član 68. tačka 6. i odredbe čl. 59. i 60). Takođe je trebalo ispitati i ovlaštenje predsjednika Republike Srpske da obavlja poslove iz oblasti odbrane, sigurnosti i odnosa sa drugim državama i međunarodnim organizacijama (član 80. nakon izmjena Amandmana broj XL tačka 1), da imenuje, unapređuje i opoziva sa dužnosti oficire, sudije i tužioce (član 106. stav 2), da imenuje i opoziva sa dužnosti šefove predstavništava Republike Srpske u inostranstvu, te ambasadore i ostale međunarodne predstavnike Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske (član 80. nakon izmjena amandmanima br. XL i L tačka 2), kao i ovlaštenje Vlade Republike Srpske da odlučuje o otvaranju predstavništava Republike Srpske u inostranstvu (član 90. nakon izmjena amandmanima br. XLI i LXII). I osnivanje Narodne banke Republike Srpske (član 98), kao i njena nadležnost da podnosi prijedloge u oblasti monetarne politike (član 76. stav 2. nakon izmjene Amandmanom broj XXXVIII tačka 1. stav 2) za podnosioca zahtjeva nisu bili u skladu sa Ustavom BiH. I, konačno, podnosilac zahtjeva je doveo u pitanje ustavnost ovlaštenja Republike Srpske da donosi pravne akte i mjere za zaštitu prava i interesa Republike protiv akata institucija Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i Hercegovine (član 138. nakon izmjena amandmanima br. LI i LXV).

Primjedbe na odredbe Ustava Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu i kao: Ustav FBiH). U pogledu Ustava Federacije, podnosilac zahtjeva je iznio prigovor na činjenicu da su (samo) Bošnjaci i Hrvati imenovani konstitutivnim narodima [član I.1(1)], na proglašavanje (samo) bosanskog i hrvatskog službenim jezicima u Federaciji [član I.6(1)], regulativu o dvojnom državljanstvu [član II.A.5(c) u verziji izmjena Amandmanom VII], nadležnost Federacije da organizuje i implementira odbranu Federacije [član III.1(a)] i zadatak predsjednika Federacije da imenuje šefove diplomatskih predstavništava i oficire [član IV.B.7 (a) i član IV.B.8].

Pretpostavka za jezičko razjašnjavanje normativnog sadržaja pojma „konstitutivni narodi“ bila je da Ustavni sud BiH pozitivno odgovori na pitanje da li preambula jednog ustava, kao takva, uopšte može imati normativan karakter. Naime, ovo pitanje se postavilo s obzirom na to da su zastupnici Narodne skupštine RS, ukazujući na mišljenje Hansa Kelsena o tom pitanju, tako nešto negirali, te, shodno tome, zahtijevali da se zahtjev podnosioca uopšteno odbaci zbog formalnih razloga, tj. zbog nedostatka pravne relevantnosti odredaba na koje se zahtjev oslanja.

Ustavni sud BiH se, međutim, nije priključio mišljenju Kelsena, nego je u dvostepenom obrazloženju zaključio da pojedine alineje Preambule imaju normativni sadržaj, koji je pravno značajan. Ukazujući na formalni karakter Dejtonskog ustava kao međunarodnopravnog ugovora, Ustavni sud BiH je odbio navode zastupnika Narodne skupštine RS da Preambula nije dio Ustava BiH, jer Ustav BiH čine samo odredbe koje imaju normativni karakter. Naime, navodima zastupnika Narodne skupštine RS bila je suprotna eksplicitna odredba člana 31. tačka 2. Bečke konvencije o pravu međunarodnih ugovora, koja propisuje:

„S ciljem tumačenja ugovora, kontekst obuhvaća, osim teksta, uvoda i uključenih priloga: […].”²⁴²

Time je, u formalnom smislu, razjašnjeno da Preambula i njene pojedine odredbe predstavljaju integralni dio Ustava BiH, te, samim tim, predstavljaju i standard preispitivanja za Ustavni sud BiH. U daljnjoj analizi trebalo je razjasniti sadržaj pojma „konstitutivnost naroda“, kako bi se, nakon toga, mogla ispitati ustavnost pobijanih odredaba entitetskih ustava. S obzirom na to da se „istorijska“ namjera ugovornih strana u Dejtonu, uprkos velikom naporu sudije izvjestioca u ovom predmetu, nije mogla utvrditi, većina sudija je odlučila da pokuša utvrditi značenje ovog pojma sistemskim tumačenjem, posebno uzimajući u obzir dio Ustava BiH koji se bavi organizacijom države. Na osnovu ovih metoda tumačenja, Ustavni sud BiH je iz Dejtonskog ustava izveo tri opšta normativna principa, kao i i niz drugih normativnih principa koji su dalje razrađivali ove opšte principe. Pri tome Ustavni sud BiH je, u dvostrukom smislu riječi, „obrazložio“ osnovni normativni sadržaj ustavnopravnih principa na osnovu upute na sudsku praksu Vrhovnog suda Kanade i Švicarske. Tako je kanadski Vrhovni sud u predmetu Reference re Secession of Quebec ustanovio da „[…] iako ovi temeljni principi nisu eksplicitno uključeni u Ustav nijednom pisanom odredbom, osim u nekim pogledima indirektne reference u preambuli Akta o Ustavu, bilo bi nemoguće zamisliti našu ustavnu strukturu bez njih. Principi diktiraju glavne elemente arhitekture samog Ustava i kao takvi predstavljaju njegov životni sok – life blood. Principi pomažu u tumačenju teksta i opisivanju sfera nadležnosti, dosega prava i obaveza, te uloge naših političkih institucija. Prema tome, principi nisu čisto deskriptivni, već, takođe, posjeduju moćnu normativnu snagu, te su obavezujući kako za sudove, tako i za vlade.“²⁴³

Na kraju, Ustavni sud BiH je odbio prigovor zastupnika Narodne skupštine RS da Ustavni sud BiH ne može uzeti odredbe Preambule Ustava BiH, zbog nedostatka normativnog karaktera, kao standard preispitivanja ustavnosti, zbog čega treba proglasiti zahtjev nedopustivim.

U predstojećem tekstu biće predstavljena tri generalna ustavnopravna principa koja su u odluci izvedena iz pojedinih odredaba Preambule Ustava BiH u vezi sa odredbama Ustava BiH koje se bave državnom organizacijom. Ova tri generalna ustavnopravna principa su u velikoj mjeri bila osnov za ekstenzivno tumačenje i razvoj Ustava BiH.

1. Princip multietničnosti: na osnovu veze između odredaba člana I/2. Dejtonskog ustava, koji predviđa da je Bosna i Hercegovina „demokratska država“, i 3. alineje Preambule Ustava BiH, koja „pluralističko društvo“ definiše kao pretpostavku za demokratski sistem vlasti, Ustavni sud BiH je izveo princip da Bosna i Hercegovina – teritorijalnom podjelom na dva entiteta, pri čemu je Federacija Bosne i Hercegovine, opet, podijeljena na 10 kantona – odgovara modelu multinacionalne države, pri čemu teritorijalna podjela ne smije da vodi ka održavanju rezultatâ etničkog čišćenja za vrijeme rata i institucionalne segregacije i nacionalne homogenizacije u državnim institucijama nakon rata.²⁴⁴ Posebno, iz odnosa odredaba člana II/5. Dejtonskog ustava sa Aneksom VII i njegovim odredbama o povratku izbjeglica i interno raseljenih osoba, Ustavni sud BiH je izveo cilj cjelokupnog Dejtonskog sporazuma, a to je ponovno uspostavljanje multietničkog društva, koje je postojalo i prije rata.²⁴⁵

2. Princip kolektivne jednakosti konstitutivnih naroda: kako proizlazi iz ustavnih organizacionih principa o sastavu državnog Predsjedništva i drugog parlamentarnog doma, tj. Doma naroda, tvorcima Dejtonskog ustava bilo je bitno da u navedenim državnim organima osiguraju efektivnu participaciju u procesima političkog odlučivanja, i to ne samo putem individualne jednakosti izbornog prava već i putem kolektivnog etničkog predstavljanja tri konstitutivna naroda. Ustavni sud BiH je iz toga izveo zaključak da pod pojam „konstitutivnost naroda“ potpada i princip kolektivne jednakosti ove tri etničke grupe.²⁴⁶ Međutim, ovaj pojam uključuje i konkretna prava i obaveze. Tako, Ustavni sud BiH prvo obrazlaže da princip kolektivne jednakosti obavezuje entitete da poštuju princip zabrane diskriminacije pripadnika bilo kojeg od ova tri konstitutivna naroda, posebno ako se oni u entitetu nalaze u položaju, de facto, nacionalne manjine.²⁴⁷ Drugo, princip kolektivne jednakosti zabranjuje i privilegovanje bilo kojeg od ova tri konstitutivna naroda na način da se pripadnicima jednog ili dva naroda priznaju posebna dodatna prava.²⁴⁸ Dalje, Ustavni sud BiH je iz ovog principa zaključio da su posebna prava sva tri konstitutivna naroda koja im Dejtonski ustav priznaje opravdana samo na državnom nivou, i to snagom samog Dejtonskog ustava, te da takva prava bez posebnog opravdanja ne mogu biti prenesena i na entitetski, tj. lokalni nivo vlasti.²⁴⁹ Takođe, iz principa kolektivne jednakosti konstitutivnih naroda proizlazi da kategorija „ostalih” ne može biti supstitut za garantovanje posebnih kolektivnih prava jednog od tri konstitutivna naroda.²⁵⁰ Ustavni sud BiH, na drugoj strani, pokušao se suočiti i sa problemom napetog odnosa između individualnih i kolektivnih prava, te utvrdio da potpuno isključenje iz sistema predstavljanja vrijeđa individualno političko pravo, tako da, u svakom slučaju, kategorija „ostalih“ mora biti uvedena u sisteme predstavljanja kako bi se spriječilo to potpuno isključenje individualnih prava.²⁵¹

3. Na osnovu veze između odredaba Aneksa 7. DMS o povratku izbjeglica i interno raseljenih lica i obaveze da se obezbijedi individualna jednakost svih građana pred zakonom iz člana II/4. Dejtonskog ustava, Ustavni sud BiH je, konačno, izveo sistem zabrane diskriminacije:²⁵²

a. zabrana de iure diskriminacije;

b. zabrana de facto diskriminacije, tj. indirektne diskriminacije;

c. zabrana zadržavanja rezultata prethodne de iure diskriminacije, pri čemu je entitetima, na osnovu veze između principa zabrane diskriminacije i odredaba iz Aneksa 7. DMS, nametnuta, takođe, i pozitivna obaveza „da stvore na svojim teritorijama političke, ekonomske i društvene uslove koji pridonose dobrovoljnom povratku i harmoničnoj reintegraciji izbjeglica i raseljenih lica, bez preferisanja bilo koje posebne grupe.”²⁵³

Nakon utvrđivanja ova tri osnovna ustavnopravna principa, Ustavni sud BiH je u vezi sa pojmom „konstitutivnost naroda“ konkretizovao spomenute principe, i to uzimajući u obzir specifičan bh. kontekst:

1. pravo srpskog naroda na samoopredjeljenje u Preambuli Ustava RS proglašeno je protivustavnim;²⁵⁴

2. ne postoji identitet teritorije i etniciteta, tako da se iz Dejtonskog ustava ne može izvesti opšti model etničkog predstavljanja konstitutivnih naroda;²⁵⁵

3. iako Dejtonski ustav gotovo na idealan način odgovara modelu sporazumne demokratije (Konkordanzdemokratie), princip kolektivne jednakosti zabranjuje da jedan ili dva naroda imaju apsolutno pravo veta;²⁵⁶

4. u četvrtoj djelimičnoj odluci koja je donesena u predmetu broj U 5/98 od 19.8.2000. godine Ustavni sud BiH je, konačno, odlučio da se jezici konstitutivnih naroda, kao službeni jezici, moraju ravnopravno upotrebljavati na svim administrativno-teritorijalnim nivoima.

U velikom broju odluka koje je Ustavni sud BiH kasnije usvojio ovi principi su primjenjivani u različitim situacijama etničke diskriminacije.

U dva predmeta radilo se o pitanju etničkih simbola. Ustavni sud BiH je u predmetu broj U 44/01 zaključio da pridjev „srpski“, koji je sadržan u nizu imena gradova u RS, ima diskriminatorni karakter, jer se mijenjanjem imena gradova za vrijeme rata, kada su bila u toku etnička čišćenja, htio istaknuti njihov karakter kao „čisto“ srpskih gradova. Ovo etničko-nacionalno obilježavanje predstavlja, štaviše, jasan simbol da treba održati etničku teritorijalnu homogenizaciju, što je, ujedno, i dokaz za namjeru nadležnih organa da spriječe povratak izbjeglica i interno raseljenih lica suprotno obavezama iz Aneksa 7. DMS. Na taj način, Ustavni sud BiH je primijenio princip, koji je već utvrđen u predmetu broj U 5/98, da rezultati prethodne de iure diskriminacije ne smiju biti podržani. U Odluci broj U 4/04 pred Ustavnim sud BiH su pobijani zakoni RS i FBiH u vezi sa zastavom i grbom, te zakoni RS u vezi sa himnom, slavama i svetkovinama zbog navodne etničke diskriminacije. Ustavni sud BiH je usvojio zahtjev podnosioca i proglasio ove simbole protivustavnim, te stavio van snage pobijane zakone, jer su se njima privilegovali samo određeni konstitutivni narodi.

U drugom nizu odluka Ustavnog suda BiH radilo se o propisima institucionalnog garantovanja minimalne zastupljenosti konstitutivnih naroda na lokalnom i entitetskom nivou. U Odluci broj U 4/05 Ustavni sud BiH je proglasio Statut Grada Sarajeva protivustavnim, jer je predvidio minimalnu zastupljenost Bošnjaka, Hrvata i „ostalih“ u Gradskom vijeću Grada Sarajeva, a Srbi su bili isključeni. Ustavni sud BiH, pozivajući se na princip kolektivne jednakosti sva tri konstitutivna naroda, odbio je argument da Srbi mogu, u svakom slučaju, biti zastupljeni preko kategorije „ostalih“, jer ovaj princip ne dozvoljava da se Srbi podvode pod ovu kategoriju. U drugom sličnom predmetu, koji se ticao ustavnosti statuta gradova Banje Luke i Istočnog Sarajeva, Ustavni sud BiH je odbio zahtjev za uvođenje minimalne zastupljenosti Bošnjaka i Hrvata. Ova odluka, koja na prvi pogled izgleda protivrječna dotadašnjoj ustavnosudskoj praksi, može se, međutim, objasniti. Ustavni sud BiH je u Odluci broj U 5/98 iz različitih izbornih mehanizama za Predsjedništvo BiH i domove Parlamentarne skupštine BiH izveo princip da ne postoji identitet državne teritorije i etničkog predstavljanja. Time je utvrdio da Dejtonski ustav ne zahtijeva jedinstveni model političkog predstavljanja na svim administrativno-teritorijalnim nivoima. Ukoliko statuti gradova u bilo kojem slučaju ne sadrže mehanizme za osiguravanje privilegovanog predstavljanja konstitutivnih naroda, onda takav mehanizam ni po osnovu Ustava BiH ne mora da se uvodi. Ukoliko se, međutim, takav mehanizam uvede, kao u slučaju Statuta Grada Sarajeva, onda, opet, važi princip kolektivne jednakosti konstitutivnih naroda, tako da neuvažavanje jednog od tih naroda predstavlja diskriminaciju. Međutim, Ustavni sud BiH je propustio da ispita statute gradova Banje Luke i Istočnog Sarajeva u odnosu na indirektnu diskriminaciju.

U dvije odluke Ustavnog suda BiH radilo se o konkretizaciji pojma „vitalni nacionalni interes“ konstitutivnih naroda. U Odluci broj U 8/04 Klub delegata hrvatskog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH tvrdio je da je Prijedlog Okvirnog zakona o visokom obrazovanju u Bosni i Hercegovini destruktivan po vitalni interes hrvatskog naroda, jer predloženi zakon ne dozvoljava da se osnuje državni univerzitet na kojem bi se nastava izvodila isključivo na hrvatskom jeziku. Ustavni sud BiH je obrazložio da je u konkretnom slučaju, zaista, povrijeđen „vitalni nacionalni interes“ hrvatskog naroda. Međutim, nakon toga, Sud je time što je naveo da vitalni interes ne dozvoljava isključivanje određenog jezika, nego zahtijeva da sva tri službena jezika u tercijarnoj nastavi moraju biti ravnopravno korištena, „izvrnuo na glavu“ navode, a time i definiciju vitalnog nacionalnog interesa koju su dali delegati hrvatskog naroda. U predmetu broj U 5/06 ponovo su delegati hrvatskog naroda pobijali ustavnost Zakona o Javnom radio-televizijskom sistemu Bosne i Hercegovine, jer Zakon ne dozvoljava da se osnuje jedan javni radio-televizijski sistem isključivo na hrvatskom jeziku. Ustavni sud BiH je odbio zahtjev sa obrazloženjem da pobijani zakon niti diskriminiše, niti privileguje nijedan od tri službena jezika.

Kao rezultat svih ovih postupaka može se reći da Ustavni sud BiH konkretizuje princip kolektivne jednakosti kao obavezu da se ravnopravno upotrebljavaju tri službena jezika u javnom životu, koji ne dozvoljava niti diskriminaciju, niti privilegovanje jednog od tri jezika u formi institucionalne segregacije. Kolektivna jednakost, prema tome, ne smije se organizaciono provoditi u smislu poznate formule američkog Vrhovnog suda utvrđene u predmetu Plessy protiv Fergusona: „Odvojeni, ali jednaki.“²⁵⁷ Suprotno tome, kolektivna jednakost zahtijeva, umjesto institucionalne segregacije, određenu vrstu kombinacije autonomije i integracije, kako bi se unapređivali kako jezici, tako i socijalna kohezija. Takođe, i u predmetu broj U 42/05, uzimajući princip ravnopravnosti službenih jezika kao polaznu tačku, Ustavni sud BiH je obavezao nadležne organe RS da objave sporazum o specijalnim paralelnim odnosima sa Saveznom Republikom Jugoslavijom u „Službenom glasniku Republike Srpske“ još jednom, ali ovaj put na sva tri službena jezika RS.

U narednim odlukama radilo se o problemu striktnog etničkog sistema podjele vlasti za članove Predsjedništva BiH i drugi dom Parlamentarne skupštine BiH. Takav sistem, naime, ex constitutione lišava određene građane pasivnog prava glasa koji se ne izjašnjavaju kao pripadnici jednog od tri konstitutivna naroda. Kolektivna jednakost konstitutivnih naroda je već samim Dejtonskim ustavom povezana sa povredom osnovnog političkog prava svakog demokratskog sistema vlasti i vodi ka paradoksalnom pitanju, a to je, da li postoji neustavno ustavno pravo. U Odluci broj U 5/04 tadašnji predsjedavajući Predsjedništva BiH Sulejman Tihić podnio je zahtjev za ocjenu usklađenosti određenih odredaba čl. IV i V Dejtonskog ustava sa standardima iz člana 3. DP broj 1 uz EKLJP, jer EKLJP, na osnovu člana II Dejtonskog ustava, ima priority over all other law. Ustavni sud BiH je odbacio zahtjev kao nedopušten. Obrazloženje većine sudija bilo je da EKLJP u bosanskohercegovačkom pravnom sistemu nema poziciju iznad Dejtonskog ustava, jer njeno važenje i direktna primjena proizlaze iz samog Dejtonskog ustava. Na taj način EKLJP otpada kao mjera ispitivanja pojedinih odredaba Dejtonskog ustava. U Odluci broj U 13/05 član Predsjedništva BiH Sulejman Tihić je pokušao još jednom da preispita ustavnost pojedinih odredaba Izbornog zakona Bosne i Hercegovine, koje de iure lišavaju određene građane pasivnog prava glasa (naprimjer, sve „ostale“). Ponovo je većina sudija odbacila zahtjev kao nedopušten, jer diskriminišuće odredbe u Izbornom zakonu na potpuno identičan način proizlaze iz ustavnopravnih odredaba. U svom interesantnom izdvojenom mišljenju sutkinja Constance Grewe se usprotivila obrazloženju većine sudija argumentom kojim je ukazala da „stvarni problem“ u predmetu nije sama etnička proporcionalnost već identifikacija teritorije i etniciteta, koja vodi ka diskriminišućem efektu oduzimanja prava glasa. Ovo lišavanje prava je možda bilo opravdano u momentu zaključenja Dejtonskog sporazuma 1995. godine. Međutim, nakon što je Bosna i Hercegovina ratifikovala DP broj 12 uz EKLJP, ono ne može biti više opravdano. U Odluci broj AP 2678/06 jedan od kandidata za Predsjedništvo BiH tražio je da se preispita odluka Centralne izborne komisije kojom mu je uskraćeno pasivno pravo glasa. Iznenađujuće, ali Ustavni sud BiH se ovaj put proglasio nadležnim. Međutim, većinom glasova odbio je apelaciju sa obrazloženjem da je lišavanje ovog prava opravdano situacijom u vezi sa etničkim konfliktom u Bosni i Hercegovini. Još jednom je sutkinja Constance Grewe u izdvojenom mišljenju iznijela argumente suprotne odluci većine i naglasila da princip multietničke države zahtijeva da se odustane od primjene teritorijalnog principa izbora članova državnog Predsjedništva, te da je Ustavni sud BiH ovlašten da zahtijeva od Parlamentarne skupštine BiH da promijeni sporne odredbe Ustava BiH, tako da Bosna i Hercegovina ispuni svoje međunarodnopravne obaveze. Dva građanina Bosne i Hercegovine romske i jevrejske nacionalnosti Dervo i Jakob Finci podnijeli su 2006. godine aplikacije ESLJP,²⁵⁸ tražeći da se donese presuda protiv Bosne i Hercegovine zbog toga što su lišeni pasivnog prava glasa. U svom amicus curiae mišljenju i Venecijanska komisija Vijeća Evrope je usvojila stav u korist podnosilaca aplikacija, jer je navela da lišavanje pasivnog prava glasa pripadnika ustavnopravne kategorije „ostalih“ nužno ne slijedi princip kolektivne jednakosti konstitutivnih naroda i time krši obavezu poštivanja principa proporcionalnosti, koji je razvio ESLJP kao mjeru ispitivanja opravdanosti miješanja u prava i slobode iz EKLJP. Venecijanska komisija Vijeća Evrope je argumentovala da se na primjeru Ustava FBiH može pokazati da se oduzimanje pasivnog prava glasa i, time, povreda člana 1. DP broj 12 uz EKLJP mogu izbjeći tako što bi se ustavnopravna kategorija „ostalih“, osim konstitutivnih naroda, uvrstila u odredbe o proporcionalnom sastavu Predsjedništva BiH. Predmet je preuzelo Veliko vijeće ESLJP, koje je 3.6.2009. godine održalo raspravu o njegovoj dopustivosti i meritumu,²⁵⁹ a 22.12.2009. godine donijelo konačnu odluku o ovom pitanju. Utvrđeno je da odredbe Ustava BiH koje se tiču Doma naroda Parlamentarne skupštine BiH diskriminišu tzv. ostale u smislu člana 14. u vezi sa članom 3. DP broj 1 uz EKLJP (stav 50). Veliko vijeće ESLJP je zaključilo da, s obzirom na progres koji je država napravila od potpisivanja DMS (stav 47), nije više opravdano da se pripadnici tzv. ostalih u potpunosti liše pasivnog prava glasa za ovaj zakonodavni dom. Za takvo nešto ne postoje razumni i opravdani razlozi. ESLJP je, takođe, zaključio da EKLJP ne zahtijeva potpuno ukidanje principa paritetne podjele vlasti (tzv. power sharing) i uvođenje principa koji bi jednostavno reflektovao načelo „većine“, niti je sazrelo vrijeme za to u Bosni i Hercegovini. Međutim, ESLJP je ukazao na mišljenje Venecijanske komisije, koja je dala modalitet zadržavanja principa paritetne podjele vlasti bez istovremenog isključivanja određenih grupa (stav 48). ESLJP se poslužio istim obrazloženjem i kada je u pitanju lišavanje pasivnog prava glasa tzv. ostalih za Predsjedništvo BiH s tim što se Sud pozvao na odredbu člana 1. DP broj 12 uz EKLJP (stav 56. u vezi sa st. 47-49).

Cilj prethodno navedene ustavnopravne jurisprudencije jeste da se prekine stroga etnička proporcionalizacija cjelokupne državne organizacije. Osim toga, kada je u pitanju organizaciono oblikovanje državnih i drugih javnih institucija, ona teži da uspostavi određeni balans unutar „formule kompromisa“ koja je već data u 10. alineji Ustava BiH. Naime, ova formula inkorporiše u sebe, s jedne strane, etnički princip, koji se izražava kroz kategorije konstitutivnih naroda i kategoriju „ostalih“, i, s druge strane, princip individualne ravnopravnosti svih građana.