8. Inspiracija u ljudskim pravima i slobodama (8. alineja)

„Inspirisani Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima, Međunarodnim paktovima o građanskim i političkim pravima, odnosno o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, i Deklaracijom o pravima lica koja pripadaju nacionalnim ili etničkim, vjerskim i jezičkim manjinama, kao i drugim instrumentima ljudskih prava“

Osmom alinejom Preambule ustavotvorac unaprijed najavljuje oblast zaštite ljudskih prava na međunarodnom nivou, te, kao primjere, navodi nekoliko najbitnijih instrumenata u oblasti ljudskih prava, koji se, onda, u tekstu Ustava, tj. u Aneksu I uz Ustav proglašavaju obavezujućim.¹⁸⁰ Bosna i Hercegovina obavezna je štititi ljudska prava.

Doduše, Opšta deklaracija o ljudskim pravima se, osim u Preambuli, više ne spominje u ostatku teksta Ustava BiH. Uprkos normativnom karakteru Preambule,¹⁸¹ Opšta deklaracija o ljudskim pravima ne treba biti proglašena okolnim putem, tj. preko Preambule, primjenjivom i opštevažećom u smislu materijalnog ustavnog prava.¹⁸² I, inače, Ustavni sud u 8. alineji – za razliku od ostalih alineja – ne prepoznaje ustavnopravnu osnovu za preispitivanje nižih pravnih normi pošto ova alineja, prema stavu Ustavnog suda, ne sadrži pravne principe iz kojih bi se mogle izvući nadležnosti, obim prava i obaveza ili – u konkretnom slučaju – uloga političkih partija.¹⁸³

Povratak Opštoj deklaraciji o ljudskim pravima i pozivanje na nju, zapravo, nije ni potrebno zbog, inače, obimnih garancija zaštite ljudskih prava u Ustavu BiH a, prije svega, zbog obaveze da se primijeni EKLJP. Ipak, u kontekstu najnovije promjene u praksi Ustavnog suda BiH, prema kojoj je nemoguće neograničeno preispitivati instrumente iz Aneksa I uz Ustav BiH, već samo u vezi sa zabranom diskriminacije,¹⁸⁴ postavlja se pitanje da li primjena 8. alineje Preambule može – barem za instrumente koji su u njoj navedeni, ako ne i za sve ostale koji se pojavljuju na drugom mjestu u Ustavu – dovesti do njihove neograničene primjene, nezavisno od principa ravnopravnosti. Ovakav potez i tumačenje, ipak, činili bi se previše odvažnim, posebno imajući u vidu otvorenu formulaciju navedene alineje Preambule („inspirisani“, „kao i drugim instrumentima ljudskih prava“). Ipak, takav potez, zapravo, nije ni neophodan da bi se apsolutno primijenili instrumenti iz Aneksa I uz Ustav, što će kasnije biti dodatno objašnjeno.¹⁸⁵